Karayolu üzerinde işletilme halindeki aracın yaptığı kazadan dolayı zarar gören üçüncü şahıslara karşı araç sahibi ve KTK‘nunda sayılan kişiler işleten sıfatı ile sorumludurlar. KTK’nun 91. Maddesine göre ‘’İşletenlerin, bu Kanunun 85 inci maddesinin birinci fıkrasına göre olan sorumluluklarının karşılanmasını sağlamak üzere mali sorumluluk sigortası yaptırmaları zorunludur.”
Dolayısıyla kazada zarar gören kişiler zararlarının tazmini için araç işletenlerine başvurabilecekleri gibi aracın ZMSS ile sigortalandığı sigorta şirketine de başvurabilirler. Bazı durumlarda zarar görenlerin işletene ve sigorta şirketine başvurması mümkün olmayabilir. İşte bu durumlar için üçüncü kişilerin cismani zararlarının tazminini sağlamak amacıyla GÜVENCE HESABI kurulmuştur.
5684 sayılı Sigortacılık Kanunu’nun 14. Maddesine göre;
“Bu Kanunun 13 üncü maddesi, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu ve 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu ile ihdas edilen zorunlu sorumluluk sigortaları ile bu Kanunla mülga 21/12/1959 tarihli ve 7397 sayılı Sigorta Murakabe Kanunu çerçevesinde ihdas edilmiş olan zorunlu sigortalara ilişkin olarak aşağıdaki koşulların oluşması halinde ortaya çıkan zararların bu sigortalarla saptanan geçerli teminat miktarlarına kadar karşılanması amacıyla Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği nezdinde Güvence Hesabı oluşturulur.
Hesaba;
- a) Sigortalının tespit edilememesi durumunda kişiye gelen bedensel zararlar için,
- b) Rizikonun meydana geldiği tarihte geçerli olan teminat tutarları dâhilinde sigortasını yaptırmamış olanların neden olduğu bedensel zararlar için,
- c) Sigorta şirketinin malî bünye zaafiyeti nedeniyle sürekli olarak bütün branşlarda ruhsatlarının iptal edilmesi ya da iflası halinde ödemekle yükümlü olduğu maddî ve bedensel zararlar için,
ç) Çalınmış veya gasp edilmiş bir aracın karıştığı kazada, Karayolları Trafik Kanunu uyarınca işletenin sorumlu tutulmadığı hallerde, kişiye gelen bedensel zararlar için,
- d) Yeşil Kart Sigortası uygulamaları için faaliyet gösteren Türkiye Motorlu Taşıt Bürosunca yapılacak ödemeler için, başvurulabilir. ”
Güvence Hesabına Başvurulabilecek Haller
Güvence Hesabına başvurulabilecek haller, 5684 sayılı Sigortacılık Kanununu 14/2 maddesi ve Güvence Hesabı Yön. m.9/1’de düzenlenmiştir. Buna göre;
- Sigortalının Tespit Edilememesi: Sigortalının (kazaya neden olan aracın) tespit edilememesi durumunda, Güvence Hesabının, yalnızca zarar görenlerin bedensel zararları (ölüm ve yaralanma) için sorumluluğu doğmakta olup, eşyaya ilişkin zararlardan sorumlu tutulamaz. Birden çok motorlu aracın katıldığı trafik kazalarında, motorlu araçlardan (sigortalılardan) sadece birisinin tespit edilememesi halinde dahi zarar görenin zararına karşı müştereken ve müteselsilen sorumluluk gereğince Güvence Hesabının da sorumluluğu doğar.
- Rizikonun Meydana Geldiği Tarihte Geçerli Olan Teminat Tutarları Dâhilinde Zorunlu Sorumluluk Sigortasının Yaptırılmamış Olması: Zorunlu sorumluluk sigortası yaptırılmaksızın trafiğe katılan aracın neden olduğu kazada zarar görenler, uğramış oldukları bedeni zararların tazminini Güvence Hesabından talep edebilir. Birden çok motorlu aracın katıldığı trafik kazalarında, motorlu araçlardan sadece birisinin zorunlu sorumluluk sigortasının bulunmaması halinde dahi zarara uğrayan kimse doğrudan doğruya Güvence Hesabına müracaat edebilir. Aracının sigortasını yaptırmamış bulunan işletenin ve diğer zarar sorumlularının zarar görene karşı sorumluluğu Güvence Hesabı ile birlikte devam eder. Zarar gören isterse işletene ve diğer zarar sorumlularına karşı talepte bulunabileceği gibi isterse doğrudan doğruya Güvence Hesabına başvurarak zararının karşılanmasını isteyebilir.
Başlangıçta sigortalı olup da sonradan sigorta poliçesi feshedilen veya zorunlu sorumluluk sigortası poliçe süresi sona erip de yenilenmeyen araçlar hakkında da bu hükmün uygulanması gerekir.
- Sigorta Şirketinin Malî Bünye Zaafiyeti Nedeniyle Sürekli Olarak Bütün Branşlarda Ruhsatlarının İptal Edilmesi veya İflası: Zorunlu sorumluluk sigortacısının malî bünye zaafiyeti nedeniyle sürekli olarak bütün branşlarda ruhsatlarının iptal edilmesi veya iflası halinde, trafik kazasında zarar görenler, diğer hallerden farklı olarak burada, hem bedeni hem de eşyaya (araç ve diğer eşya hasarları) ilişkin zararlarının karşılanmasını Güvence Hesabından isteyebilir. Zorunlu sorumluluk sigortacısının kazadan önce veya sonra (zamanaşımı süresi içinde) iflas etmiş olması arasında fark yoktur.
Birden fazla motorlu aracın katıldığı trafik kazalarında, kazaya katılan araçlardan birinin sigortacısının iflas etmiş olması halinde dahi zarara uğrayan kimse doğrudan doğruya Güvence Hesabına müracaat edebilir. Kazaya katılan araçlardan birinin sigortacısının iflas etmiş olması halinde işletenin ve diğer zarar sorumlularının zarar görene karşı sorumluluğu Güvence Hesabı ile birlikte devam eder. Zarar gören isterse işletene ve diğer zarar sorumlularına karşı talepte bulunabileceği gibi isterse doğrudan doğruya Güvence Hesabına başvurarak zararının karşılanmasını isteyebilir.
ç. Çalınmış veya Gasp Edilmiş Bir Aracın Karıştığı Kazada, KTK Uyarınca İşletenin Sorumlu Tutulamaması: KTK 107 maddesine göre “Bir motorlu aracı çalan veya gasbeden kimse işleten gibi sorumlu tutulur. Aracın çalınmış veya gasbedilmiş olduğunu bilen veya gereken özen gösterildiği takdirde öğrenebilecek durumda olan aracın sürücüsü de onunla birlikte müteselsilen sorumludur. İşleten, kendisinin veya eylemlerinden sorumlu olduğu kişilerden birinin, aracın çalınmasında veya gasbedilmesinde kusurlu olmadığını ispat ederse, sorumlu tutulamaz. İşleten, sorumlu olduğu durumlarda diğer sorumlulara rücu edebilir. Aracın çalındığını veya gasbedildiğini bilerek binen yolculara karşı sorumluluk, genel hükümlere tabidir.”
Yasada belirtildiği üzere işleten çalınma veya gasp edilmede kusurunun olmadığını ispatlamak zorundadır. Aynı durum işletenin sorumluluğunu teminat altına alan sigortacı için de geçerlidir.
Yukarıda belirtilen koşullar gerçekleşmişse zarara uğrayan üçüncü kişi bedeni zararlarının tazmini için Güvence Hesabına başvurabilirler. Zarar gören, hırsız veya gasp edenden talepte bulunabileceği gibi bunlar hakkında bir dava veya icra takibi yapmadan doğrudan doğruya Güvence Hesabına müracaat edebilir.
- Yeşil Kart Sigortası Uygulamaları İçin Faaliyet Gösteren Türkiye Motorlu Taşıt Bürosunca Yapılacak Ödemeler: Yeşil Kart Sigortası (Green Card) kapsamında Türkiye sınırları içinde meydana gelen zararlardan dolayı Motorlu Taşıt Bürosunca tekemmül ettirilen hasar dosyalarının tazminat ödemesi için Büro tarafından da Güvence Hesabına başvurulabilir.
Yabancı plakalı aracın, kaza tarihini kapsayan trafik sigorta poliçesinin veya trafik sigorta poliçesi yerine geçen yeşil kart sigorta poliçesinin olmaması durumunda kazadan dolayı zarar gören 3. şahıs Güvence Hesabından zararının tazminini isteyebilir.
Güvence Hesabına yalnızca bedensel zararlar için başvuru yapılabilmektedir. Bu durumun istisnasını sigorta şirketinin malî bünye zaafiyeti nedeniyle sürekli olarak bütün branşlarda ruhsatlarının iptal edilmesi ya da iflası hali oluşturmaktadır.
Yeşil Kart Sigortası
Yeşil Kart, Yeşil Kart Sistemine üye ülkelerde geçerli olmak üzere düzenlenen, Uluslararası Motorlu Taşıt Sigorta Kartıdır. Trafik sigortasının eki niteliğinde olan Yeşil Kart, kazanın meydana geldiği ülkede yapılması zorunlu olan Motorlu Taşıt Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasına(Trafik Sigortası) eşdeğer bir belgedir. Yeşil Kart sigortası yıllık olarak düzenlenir ve yenilemelerde yıllık olarak yapılır.
Son olarak, 5684 sayılı SK m.14 f.2’de bir düzenleme yer almamasına karşın, eski yönetmelikte sigorta süresi zarfında ilgili Bakanlıkça Tarife’de değişikliğe gidilerek zorunlu sorumluluk sigorta limitinin yükseltilmesi halinde, sigortalının yükseltilen limit için zeyilname (ek poliçe) yaptırmamış ve ek prim ödememiş olması durumunda, trafik kazası mağdurunun uğramış olduğu bedeni zararlar Güvence Hesabı teminatı şemsiyesi altına alındığını belirtelim.
MADDE 24 – (1) Bu Yönetmelik ile belirlenen teminat tutarları yürürlükteki bütün sigorta sözleşmelerine herhangi bir ek prim alınmaksızın uygulanır.
(2) Sigorta şirketleri, düzenledikleri poliçelerin ön yüzüne “Sözleşme süresi içinde (Değişik ibare:RG-16/6/2021-31513)(13) Kurul tarafından teminat tutarları artırıldığı takdirde, bu poliçede yazılı teminat tutarları, herhangi bir işleme gerek kalmaksızın ve ek prim alınmaksızın yeni teminat tutarları üzerinden geçerli olur.” ibaresini yazmak zorundadır.
Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasında Tarife Uygulama Esasları Hakkında Yönetmeliğin 24. maddesine istinaden yeni teminat tutarları, yürürlükte bulunan bütün trafik sigorta poliçeleri için herhangi bir işleme gerek kalmaksızın ve ek prim alınmaksızın geçerli olacaktır.
Av. Mehmet Salih YILDIRIM