5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu’nda işletmenin kapatılmasını gerektirecek sebeplerden bazıları da kanunun izin vermediği ve 5607 sayılı kaçakçılık kanununda “kaçakçılık suçu” olarak tanımlanan fiillerin işlenmesi halinde gerçekleşmektedir.
Petrol Piyasası Kanun’un “İdarî yaptırımlar” kenar başlıklı 20/c maddesinin ilgili kısmı şöyledir:
“5607 sayılı Kanunda belirtilen kaçakçılık fiillerinin işlendiği tespit edilen rafineri hariç her türlü tesiste lisansa tabi tüm faaliyetler kovuşturmaya yer olmadığına dair karar veya mahkeme kararı kesinleşinceye kadar Kurum tarafından geçici olarak durdurulur ve bu süre içinde söz konusu tesis için başka bir gerçek veya tüzel kişiye de lisans verilmez. Kesinleşmiş mahkeme kararına göre lisans sahiplerinin lisansı iptal edilir. Lisans sahibine verilen idari para cezası ödenmeden lisansa konu tesis için lisans verilmez.”
Yukarıda dile getirmiş olduğumuz fıkradan da anlaşılacağı üzere EPDK’nın lisans vermiş olduğu akaryakıt dağıtım firmaları, bu dağıtım firmalarının bayileri, ihrakiye teslim şirketleri, ihrakiye bayiileri vb firmaların lisanlarına uygun faaliyetlerini icra ederken “Kaçakçılık suçu” olarak tanımlanmış fiillerden birisinin işlenmesi halinde ticari faaliyeti kovuşturmaya yer olmadığına dair karar veya mahkemeden alınmış olunan beraat kararı alınmayana kadar bu işletmelerin faaliyetleri geçici olarak durdurulur. Kovuşturmanın mahkumiyetle neticelenip bu kararın kesinleşmesi halinde verilmiş olunan lisan iptal edilir ve bu işletmeye bir daha lisans verilmez.
Akaryakıt firmaları için çok önem arz eden bu düzenlemeden sonra bu firmaların hangi fiilleri “Kaçakçılık suçu” olarak nitelendirildiğine bakmakta fayda vardır. Yukarıda dile getirmiş olduğumuz fıkra ile atıf yapılan kanunun 5607 sayılı kaçakçılıkla mücadele kanununu olduğunu anlamaktayız.
Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nda Düzenlenme Şekli:
5607 sayılı yasanın “Kaçakçılık suçları” kenar başlıklı 3. Maddesinin ilgili kısımları şöyledir:
“……
10) Kaçakçılık suçunun konusunu oluşturan eşyanın akaryakıt ile tütün, tütün mamulleri, makaron, yaprak sigara kâğıdı, etil alkol, metanol ve alkollü içkiler olması halinde, yukarıdaki fıkralara göre verilecek cezalar yarısından iki katına kadar artırılır, ancak bu fıkranın uygulanması suretiyle verilecek ceza üç yıldan az olamaz.[5]
11) (Değişik: 18/6/2014-6545/89 md.) Ulusal marker uygulamasına tabi olup da, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun belirlediği seviyenin altında ulusal marker içeren veya hiç içermeyen akaryakıtı;
- a) Ticari amaçla üreten, bulunduran veya nakleden,
- b) Satışa arz eden veya satan,
- c) Bu özelliğini bilerek ve ticari amaçla satın alan,
kişi iki yıldan beş yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. Ancak, marker içermeyen veya seviyesi geçersiz olan akaryakıtın kaçak olarak yurda sokulduğunun anlaşılması hâlinde, onuncu fıkra hükmüne istinaden cezaya hükmolunur.
(12) Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan izin alınmadan; akaryakıt haricinde kalan solvent, madenî yağ, baz yağ, asfalt ve benzeri petrol ürünlerinden akaryakıt üreten veya bunları doğrudan akaryakıt yerine ikmal ederek üreten, satışa arz eden, satan, bulunduran, bu özelliğini bilerek ticarî amaçla satın alan, taşıyan veya saklayan kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. (Ek cümle:29/4/2021-7318/13 md.) Akaryakıt yerine kullanılan diğer ürünler yönünden de bu fıkra uyarınca cezaya hükmolunur.
(14) Kaçak akaryakıt veya sahte ulusal marker elde etmeye, satmaya ya da herhangi bir piyasa faaliyetine konu etmeye yarayacak şekilde lisansa esas teşkil eden belgelerde belirlenenlere aykırı olarak sabit ya da seyyar tank, düzenek veya ekipman bulunduranlar iki yıldan beş yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.
(15) Ulusal markeri yetkisiz olarak üreten, satışa arz eden, satan, yetkisiz kişilerden satın alan, kabul eden, bu özelliğini bilerek nakleden veya bulunduranlar, iki yıldan beş yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. Ulusal markerin kimyasal özelliklerini taşımasa bile, bu madde yerine kullanılmak amacıyla üretilen kimyasal terkipler hakkında da bu fıkra hükmü uygulanır.
…..” denilmektedir.
Yukarıda dile getirmiş olduğumuz 5607 sayılı yasanın “Kaçakçılık suçları” kenar başlıklı 3. maddesinin ilgili kısımlarından da anlaşılacağı üzere Petrol Piyasası Kanunu’na göre ticari faaliyette bulunan işletmelerin Petrol Piyasası Kanunun 20/c maddesine göre işlem yapılmasının şartlarını tahdidi olarak kanun koyucu 5607 sayılı yasa ile belirlemiştir. Bu şartlardan en az birinin gerçekleşmemesi halinde denetleyici ve düzenleyici kurum olan EPDK’nın 20/c maddesine göre işlem yapması mümkün değildir. 5607 sayılı yasanın 3. Maddesinde sayılan sebeplerden birinin meydan gelmesi halinde EPDK doğrudan ticari işletmeyi mühürleyerek lisansını geçici olarak durdurur. Bu durdurma kovuşturmaya yer olmadığına dair karar veya mahkemenin kesinleşmiş beraat kararı verilinceye kadar devam eder. Kovuşturma neticesinde mahkûmiyet kararının kesinleşmesi halinde askıya alınmış lisans iptal edilir ve o tesise bir daha lisans verilmez.
Av. Emrullah BEYTAR