Koronavirüs salgını nedeniyle birçok sektörde belirsizlik durumu oluşmuştur. Kuşkusuz ki elektrik piyasasında lisanssız elektrik üretimi sektörü de bu sektörlerden biri olup yatırımcılar ‘’Koronavirüs salgını mücbir sebep kapsamında değerlendirilebilir mi? EPDK Koronavirüs salgınını mücbir sebep olarak kabul edecek mi?’’ gibi birçok soruya cevap aramaktadırlar. Bu yazıda EPDK 02.04.2020 tarihli ve 9276 numaralı kararının lisanssız elektrik üretimi sektörüne etkileri incelenecektir.
EPDK 02.04.2020 TARİHLİ VE 9276 NUMARALI KARARI İLE HANGİ DURUMLAR MÜCBİR SEBEP OLARAK KABUL EDİLMİŞTİR?
04.04.2020 tarihli resmi gazetede yayımlanan EPDK 9276 karar numaralı kararı ile COVİD-19 Salgınının Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimi 19. maddesi kapsamında mücbir sebep olarak kabul edilmesine karar verilmiştir. EPDK kararı ile mücbir sebep kapsamında sayılan madde metni şu şekildedir:
Üretim tesislerinin işletmeye girmesi ve sistem kullanımı
MADDE 19 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerine göre şebekeye bağlanacak üretim tesislerinin geçici kabul işlemlerinin, bağlantı anlaşmasının imza tarihinden itibaren;
- a) OG seviyesinden bağlanacak hidrolik kaynağa dayalı üretim tesislerinde üç yıl,
- b) OG seviyesinden bağlanacak hidrolik kaynağa dayalı üretim tesisleri dışındaki üretim tesislerinde iki yıl,
- c) AG seviyesinden bağlanacak tüm üretim tesislerinde bir yıl,
ç) İletim şebekesine bağlanacak üretim tesislerinde 2/11/2013 tarihli ve 28809 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği çerçevesinde aynı niteliklere sahip üretim tesisleri için öngörülen süre içerisinde tamamlanması zorunludur. Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliğinin 35 inci maddesinde belirtilen mücbir sebepler ve Kurul tarafından uygun bulunan haller dışında, bu sürelerin sonunda üretim tesisinin tamamlanmaması halinde bağlantı anlaşması, tahsis edilen kapasite, teknik etkileşim izni ile su kullanım haklarına ilişkin izin belgeleri kendiliğinden hükümsüz hale gelir.
(2) Üretim tesisleri, sistem kullanım anlaşmasında belirtilen tarihten itibaren sisteme enerji verebilir. Bu tarih hiçbir şekilde ilgili teknik mevzuata göre üretim tesisinin ticari faaliyete başladığı tarihten önce olamaz.
(3) Geçici kabulü tamamlanarak işletmeye alınan üretim tesislerinde, tesisin ticari faaliyete başladığı tarihi izleyen bir ay içerisinde taraflarca sistem kullanım anlaşmasının imzalanması zorunludur. Sistem kullanım anlaşmasının üretim tesisi sahibi kişilerce bir ay içerisinde imzalanmaması halinde herhangi bir bildirime gerek kalmaksızın ilgili şebeke işletmecisi tarafından üretim tesisi durumu uygun hale getirilinceye kadar şebekeden ayrılır ve ayrılma gerekçesi üretim tesisi sahibi kişiye 3 (üç) işgünü içinde yazılı olarak bildirilir.
İlgili madde metnini açıklamak gerekirse, lisanssız elektrik üretimi alanında faaliyet göstermek amacıyla hareket eden bir yatırımcı öncelikle yatırıma uygun araziyi bulup, söz konusu arazi üzerinde kurulacak santralin projesini mevzuata uygun olarak hazırlayarak TEDAŞ’a onaylattırmak akabinde ilgili dağıtım şirketi ile bağlantı anlaşması imzalamak zorundadır. EPDK GES projesinin TEDAŞ’a onayına sunulması için gereken doksan günlük süreye ilişkin düzenleme de dahil olmak üzere bağlantı anlaşmasına başvuru için gerekli olan süreleri düzenleyen yönetmelik 17. maddesi açısından salgını mücbir sebep olarak kabul etmezken yukarıda yer verdiğimiz madde metni açısından salgını mücbir sebep olarak kabul etmiştir. Başka bir deyişle, dağıtım şirketi ile bağlantı anlaşması imzalayan yatırımcı imza tarihinden itibaren 2 yıl içinde GES kurulumunu gerçekleştirerek santrali geçici kabule hazır hale getirmek durumunda iken, söz konusu karar uyarınca EPDK tarafından belirlenen tarih aralığı süresince ilgili 2 yıllık süre durmuş olarak kabul edilmektedir.
MÜCBİR SEBEP NEDİR? YARGI MAKAMLARI HANGİ HALLERİ MÜCBİR SEBEP OLARAK KABUL ETMEKTEDİR?
Yazımızın bu kısmında okuyuculara mücbir sebep kavramını ve mücbir sebeplere ne gibi sonuçlar bağlandığını açıklamanın faydalı olacağı kanaatindeyiz.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2017/90 E. ve 2018/1259 K. sayılı ilamında salgın hastalık hali mücbir sebep olarak sayılmış ve mücbir sebep kavramının tanımı yapılmıştır:
‘’…Mücbir sebep, sorumlu veya borçlunun faaliyet ve işletmesi dışında meydana gelen, genel bir davranış normunun veya borcun ihlâline mutlak ve kaçınılmaz bir şekilde yol açan, öngörülmesi ve karşı konulması mümkün olmayan olağanüstü bir olaydır (Eren, F.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2017, s. 582). Deprem, sel, yangın, salgın hastalık gibi doğal afetler mücbir sebep sayılır.
Yukarıdaki açıklamadan da anlaşılacağı gibi mücbir sebebin bir takım unsurları vardır. Öncelikle mücbir sebep, zorlayıcı bir olaydır. Bu olay doğal, sosyal veya hukuki bir olay olabileceği gibi insana bağlı beşeri bir olay da olabilir. Bu olay, zarar verenin faaliyet ve işletmesi dışında kalan bir olay olmalıdır. Mücbir sebep nedeniyle zarar veren, bir davranış normunu veya sözleşmeden doğan bir borcu ihlal etmiş olmalıdır. Yine mücbir sebep, davranış normunun ihlali ya da borca aykırılığın sebebi olmalı ve kaçınılmaz bir şekilde buna yol açmış olmalıdır. Kaçınılmazlık kavramı, mücbir sebep yönünden karşı konulmazlık ve önlenemezlik kavramını da kapsar. Mücbir sebebin bir diğer unsuru ise öngörülmezliktir…’’
Mücbir sebepler birçok durumda tarafların sözleşmeden veya kanundan doğan edim yükümlülüklerini tamamen veya geçici olarak ortadan kaldırmaktadır.
EPDK 02.04.2020 TARİH VE 9276 SAYILI KARARI İLE SÜRELER HANGİ TARİHTEN İTİBAREN HANGİ TARİHE KADAR DURMAKTADIR?
EPDK ilgili kararı ile Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik’in 19. maddesinde yer alan hak düşürücü sürelerden 10.03.2020 tarihinde veya sonrasında sona eren veya sona erecek olanlar sona erme tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 3 ay süreyle uzamış olarak kabul edilmişlerdir. Söz konusu düzenlemenin 1(bir) defaya mahsus olduğu kararda ayrıca belirtilmiştir.
İLGİLİ EPDK KARARI KAPSAMI DIŞINDA KALAN YÖNETMELİK MADDELERİ AÇISINDAN KORONAVİRÜS(COVİD-19) SALGINININ MÜCBİR SEBEP OLARAK KABUL EDİLMESİ MÜMKÜN MÜDÜR?
Yukarıda değindiğimiz üzere bir olayın kanunda öngörülen süreler veya taraflara sözleşmeyle getirilen yükümlülükler bakımından mücbir sebep olarak kabul edilemeyeceğine ilişkin kriterler yargı makamları tarafından ayrıntılı olarak belirlenmiştir. Buna göre;
1-) Gecikmenin Tarafların Kusurundan Kaynaklanmamış Olması,
2-) Mücbir Sebebin Taahhüdün Yerine Getirilmesine Engel Nitelikte Olması,
3-) Mücbir Sebepten Etkilenen Tarafın Engeli Ortadan Kaldırmaya Gücünün Yetmemesi,
4-) Mücbir Sebebin Belgelendirilmesi
şartlarının bir arada gerçekleşmesi halinde söz konusu olay ilgili yükümlülük ve süreler bakımından mücbir sebep olarak kabul edilmektedir.
Kanaatimizce, COVİD-19 salgını nedeniyle yatırımcıların Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimi Yönetmeliği’nde öngörülen sürelerde yükümlülüklerini yerine getirememesi halinde EPDK ilgili kararı kapsamı dışında kalan durumlar açısından da yatırımcıların yükümlülüklerini yerine getirmeleri için öngörülen süreler uzamış olarak kabul edilmelidir.
Av. Bilal Bozkurt