Ülkemizde özellikle 2013 yılı ve sonrasında ciddi bir ivme kazanan lisanssız elektrik üretim tesislerinin kurulum süreci birçok hukuki sorunu ve düzenlemeyi de beraberinde getirmiştir. Söz konusu süreç idarenin gözetim ve denetimi altında gerçekleştirilmekte olup; bütün yasal izinlerin alınıp santrallerin faaliyete geçirilmesinden sonrasında idarenin yatırımcılar üzerindeki gözetim ve denetimi devam etmektedir. Sürecin hemen her aşamasının idarenin izin ve yaptırımına tabi tutulmasının bir sonucu olarak ilgili mevzuata ilişkin en ufak bir detayın kaçırılması halinde yatırımcılar için ağır hatta orantısız denilebilecek sonuçların ortaya çıkabilmektedir. Bu yazımızda Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği kapsamında üretim tesislerinin ne şekilde devredilmesi gerektiği, lisanssız üretim tesisi sahibi tüzel kişilerin birleşme ve bölünme işlemlerinde dikkat edilmesi gereken hususlar ve yönetmelikte öngörülen usullere uyulmaması halinde yatırımcıların karşılaşabilecekleri yaptırımlar ele alınacaktır.
ÜRETİM TESİSLERİNİN DEVRİNE İLİŞKİN USUL VE ESASLAR
Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği 35. maddesinde üretim tesislerinin devri düzenlenmiştir:
Üretim tesisi devri
MADDE 35 – (1) Geçici kabulü yapılmış olmak kaydıyla, bu Yönetmelik kapsamındaki üretim tesisi; satış, devir veya diğer bir düzenleme ile bu Yönetmelik veya ilgili mevzuat kapsamında devretmek isteyen kişinin statüsünden kaynaklanan şartlar dâhil kapasite tahsisini sağlayan şartları haiz üretim yapmak isteyen gerçek veya tüzel kişiye devredilebilir. 11 inci maddenin birinci fıkrası kapsamında yer alan üretim tesisleri hariç olmak üzere geçici kabulü yapılmamış üretim tesisleri bu fıkra kapsamında devre konu edilemez.
(2) Birinci fıkra kapsamında üretim tesisini devredecek ve devir alacak gerçek veya tüzel kişiler, devir işlemi gerçekleşmeden önce eşzamanlı olarak ayın ilk on günü içerisinde ilgili şebeke işletmecisine başvuruda bulunur. İlgili şebeke işletmecisi, bu fıkra kapsamında yapılan başvuruları devir için gerekli belgelerin tam ve eksiksiz olması halinde fatura dönemi sonu itibarıyla sonuçlandırarak görevli tedarik şirketine bildirir. Devir işlemi, devir alacak gerçek veya tüzel kişinin bağlantı anlaşması ve sistem kullanım anlaşmasını imzalamadığı sürece ilgili şebeke işletmecisi nezdinde geçerlilik kazanmaz. Tam ve eksiksiz olarak başvuruda bulunulmaması halinde ilgili şebeke işletmecilerince talep değerlendirmeye alınmaz ve 5 işgünü içerisinde muhataplara eksikliklere ilişkin bildirimde bulunulur.
İlgili düzenleme çerçevesinde usulüne uygun bir devir işlemi yapılabilmesi için gereken şartlar şu şekildedir:
1- Devri yapılacak olan üretim tesisinin geçici kabul işlemini yapılmış olması,
2- Tesis devralacak olan gerçek veya tüzel kişinin üretim tesisini devredecek olan kişinin statüsünden kaynaklı şartlar da dâhil olmak üzere kapasite tahsisini sağlayan şartları taşıması
3- Geçici kabulü yapılmamış olsa dahi devre konu edilecek üretim tesisinin yönetmeliğin 11’inci maddesinin birinci fıkrası kapsamında kalan tesislerden olması
Yukarıda sayılan şartları taşımayan üretim tesisleri yönetmeliğin 35 inci maddesi kapsamında devre konu edilemeyecektir.
İlgili maddenin ikinci fıkrasında ise ilk fıkrada sayılan şartları sağlayan üretim tesisi ve şirketlerin hangi usulü izleyerek devir işlemini gerçekleştirebileceği düzenlenmiştir. Buna göre;
1- Üretim tesisini devredecek ve devralacak gerçek ve tüzel kişilerin devir işleminden önce ve eşzamanlı olarak ayın ilk on günü içinde ilgili şebeke işletmecisine başvuruda bulunması gerekmektedir. İlgili hükümde başvurunun ne şekilde yapılması gerektiğine dair bir düzenleme yer almaması sözlü olarak başvuru yapılabileceği şeklinde yorumlanabilecek olsa da yazılı başvurunun ispat açısından önem arz ettiğini söyleyebiliriz. Ayrıca yönetmeliğin 4’üncü maddesinde şebeke işletmecisinden ilgisine göre TEİAŞ’ı, dağıtım şirketini veya OSB dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiyi anlamamız gerektiği belirtilmiştir.
2-Tam ve eksiksiz olarak yapılan başvurular ilgili şebeke işletmecisi tarafından fatura dönemi sonu itibarıyla sonuçlandırılır ve görevli tedarik şirketine bu durum bildirilir. İlgili yönetmelikte görevli tedarik şirketinden ne anlaşılması gerektiği açıkça yazmamış olsa da görevli tedarik şirketlerini, sahip oldukları perakende elektrik satış lisansı ile lisanslarında yazılı illerde faaliyet gösteren ve son kullanıcı niteliğindeki müşterilere EPDK tarafından duyurulan ulusal tarifeler ile elektrik satışı yapan şirketler olarak tanımlayabiliriz.
3- Devir işleminin ilgili şebeke işletmecisi nezdinde geçerli olabilmesi için üretim tesisini devir alacak gerçek veya tüzel kişinin bağlantı anlaşması ve sistem kullanım anlaşmasını imzalamış olması gerekmektedir.
4- Tam ve eksiksiz başvuru yapılmaması halinde ilgili şebeke işletmelerince talep değerlendirilmeye alınmayacak ve 5 işgünü içerisinde muhataplara eksikliklere ilişkin bildirimde bulunulacaktır.
Yönetmelikte tam ve eksiksiz başvuru yapıldığının kabulü için hangi belgelerin gerekli olduğuna dair bir düzenleme bulunmamaktadır. Söz konusu başvuru sırasında hangi belgelerin gerekli olduğu ise 21.05.2019 tarih ve 30780 sayılı resmi gazetede yayımlanan 16.05.2019 tarih 8587 sayılı EPDK kararında belirtilmiştir.
Yönetmeliğin 35 inci maddesinde yer alan şart ve usullere uygun bir biçimde yapılmayan devir işlemi ilgili şebeke işletmecisi açısından bir hüküm ifade etmeyecektir. Şebeke işletmecisi devir sanki hiç gerçekleşmemiş gibi yapılacak iş ve işlemlerinde muhatap olarak devir başvurusu yapan şirketi kabul etmeye devam edecektir.
LİSANSSIZ ÜRETİM TESİSİ SAHİBİ TÜZEL KİŞİLERİN BİRLEŞME VE BÖLÜNME İŞLEMLERİNE İLİŞKİN USUL VE ESASLAR
Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği 37’nci maddesinin 7 ve 8’inci fıkralarında lisanssız üretim tesisi sahibi tüzel kişilerin birleşme ve bölünme işlemlerine ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir:
(7) Lisanssız üretim tesisi sahibi tüzel kişinin; kendi tüzel kişiliği altında veya diğer bir tüzel kişi bünyesinde, tüm aktif ve pasifleri ile birlikte birleşmek istemesi halinde, ilgili üretim tesisi veya tesislerinin tamamının geçici kabulünün yapılmış olması kaydıyla, birleşme işlemi mer’i mevzuat kapsamında gerçekleştirilir. Birleşme işlemi gerçekleşmeden önce ilgili ayın ilk on günü içerisinde ilgili şebeke işletmecisine ilgili mevzuat kapsamındaki iş ve işlemler için başvuruda bulunulur. Birleşme talebi kapsamında sunulması gereken belgelerin tam ve eksiksiz olması halinde, birleşme işlemi ve ilgili mevzuat kapsamında yapılması gereken iş ve işlemler ilgili taraflarca eş zamanlı olarak ve fatura dönemi sonu itibarıyla sonuçlandırılarak tamamlanır. Tam ve eksiksiz olarak başvuruda bulunulmaması halinde ilgili şebeke işletmecilerince talep değerlendirmeye alınmaz ve 5 işgünü içerisinde muhataplara eksikliklere ilişkin bildirimde bulunulur. Birleşme işleminin ilgili tüzel kişilerce yukarıda yer alan hususlara uygun olarak tamamlanmaması halinde ilgili ayda üretilen enerjinin görevli tedarik şirketi tarafından üretilerek sisteme verilmiş olduğu kabul edilir ve bu enerji ile ilgili olarak piyasa işletmecisi ve görevli tedarik şirketi tarafından herhangi bir ödeme yapılmaz ve bu kapsamda sisteme verilen enerji YEKDEM’e bedelsiz katkı olarak dikkate alınır.
(8) Bu Yönetmelik kapsamındaki bir tüzel kişinin, uhdesindeki üretim tesislerinin tamamının geçici kabulünün yapılmış olması kaydıyla, tam veya kısmi olarak bölünmek istemesi halinde bölünme işlemi mer’i mevzuat kapsamında gerçekleştirilir. Bölünme işlemi gerçekleşmeden önce ilgili ayın ilk on günü içerisinde ilgili şebeke işletmecisine ilgili mevzuat kapsamındaki iş ve işlemler için başvuruda bulunulur. Bölünme talebi kapsamında sunulması gereken belgelerin tam ve eksiksiz olması halinde, bölünme işlemi ve ilgili mevzuat kapsamında yapılması gereken iş ve işlemler ilgili taraflarca eş zamanlı olarak ve fatura dönemi sonu itibarıyla sonuçlandırılarak tamamlanır. Tam ve eksiksiz olarak başvuruda bulunulmaması halinde ilgili şebeke işletmecilerince talep değerlendirmeye alınmaz ve 5 işgünü içerisinde muhataplara eksikliklere ilişkin bildirimde bulunulur. Bölünme işleminin ilgili tüzel kişilerce yukarıda yer alan hususlara uygun olarak tamamlanmaması halinde ilgili ayda üretilen enerjinin görevli tedarik şirketi tarafından üretilerek sisteme verilmiş olduğu kabul edilir ve bu enerji ile ilgili olarak piyasa işletmecisi ve görevli tedarik şirketi tarafından herhangi bir ödeme yapılmaz ve bu kapsamda sisteme verilen enerji YEKDEM’e bedelsiz katkı olarak dikkate alınır.
Her iki işlem için de yönetmelik kapsamında öngörülen şartlar benzer nitelik arz etmekte olup şu şekildedir:
1- Birleşme veya bölünmeden etkilenecek ilgili üretim tesisi veya tesislerinin tamamının geçici kabulü yapılmış olmalıdır.
2- Birleşme veya bölünme işlemi mer’i mevzuata uygun olarak yapılmış olmalıdır.
3- Birleşme veya bölünme işlemi gerçekleşmeden önce ilgili ayın ilk on günü içinde şebeke işletmecisine ilgili mevzuat kapsamındaki iş ve işlemler için başvuruda bulunulmuş olmalıdır.
4- Birleşme veya bölünme talebi kapsamında sunulması gereken belgeler tam ve eksiksiz olmalıdır. Belgelerin tam ve eksiksiz olması halinde bölünme veya birleşme işlemi ve ilgili mevzuat kapsamında yapılması gereken iş ve işlemler ilgili taraflarca eş zamanlı olarak ve fatura dönemi sonu itibarıyla sonuçlandırılarak tamamlanmalıdır.
5- Tam ve eksiksiz olarak başvuruda bulunulmaması halinde ilgili şebeke işletmecilerince talep değerlendirmeye alınmaz ve 5 işgünü içerisinde muhataplara eksikliklere ilişkin bildirimde bulunulur.
Yönetmelikte tam ve eksiksiz başvuru yapıldığının kabulü için hangi belgelerin gerekli olduğuna dair bir düzenleme bulunmamaktadır. Söz konusu başvuru sırasında hangi belgelerin gerekli olduğu ise21.05.2019 tarih ve 30780 sayılı resmi gazetede yayımlanan 16.05.2019 tarih 8587 sayılı EPDK kararında belirtilmiştir.
Yönetmelikte birleşme ve bölünme işlemlerinin yukarıda sayılan usul ve şartlara uygun olarak yapılmaması halinde ne gibi bir yaptırım uygulanacağı da hüküm altına alınmıştır. İlgili hüküm uyarınca birleşme ve bölünme işleminin ilgili tüzel kişilerce yukarıda yer alan hususlara uygun olarak tamamlanmaması halinde ilgili ayda üretilen enerjinin görevli tedarik şirketi tarafından üretilerek sisteme verilmiş olduğu kabul edilir ve bu enerji ile ilgili olarak piyasa işletmecisi ve görevli tedarik şirketi tarafından herhangi bir ödeme yapılmaz ve bu kapsamda sisteme verilen enerji YEKDEM’e bedelsiz katkı olarak dikkate alınır.
Özetle, yatırımcıların Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği kapsamındaki yükümlülükleri üretim tesislerinin geçici kabul işlemlerinin yapılmasından sonraki süreci de kapsamakta olup; ilgili yönetmelik söz konusu üretim tesisi ile ilgili yapılacak hukuki işlemlere bağlanan sonuçların neler olduğu konusunda rehber niteliği taşımaktadır. Üretim tesislerinin devri, lisanssız üretim tesisi sahibi tüzel kişilerin birleşme ve bölünme işlemleri de ilgili yönetmelik uyarınca belli usul ve esaslara bağlanmış olup; bu usul ve esaslara uyulmaması halinde yatırımcıların ağır sonuçlarla karşılaşması muhtemeldir.
Av. Bilal BOZKURT