Türk Hukukunda Mülteci Ve Sığınmacıların Etkili Başvuru Hakkı 2
Önceki yazımızda Türk hukukunda mülteci ve sığınmacıların başvurabileceği hukuki yollar
açıklanmıştır. Bu yazımızda mülteci ve sığınmacılar için var olan hukuki statüler açıklanacaktır.
1. Türk Hukukunda Uluslararası Koruma Çeşitleri
Türk hukuka göre mülteci tanımı uluslararası alanda yapılan mülteci tanımından biraz daha
farklı olduğundan koruma çeşitleri de farklılık arz etmektedir. Türk hukukunca benimsenen
uluslararası koruma çeşitleri şöyledir; mülteci, şartlı mülteci, ikincil koruma şeklinde tanımlanabilir.
a. Mülteci
Türk hukukunda mülteci tanımının coğrafi kısıtlama korunarak, 1951 Sözleşmesi ve 1967
Protokolüne sadık kalınarak oluşturmaya çalışıldığı görülmektedir. Türk hukukunda mülteci
statüsünü belirleyecek olursak bu kişilerin, yalnızca Avrupa ülkelerinden birinden zulüm endişesiyle
kaçıp gelmiş olması gerekmektedir. Avrupa ülkeleri dışından gelen kişiler mülteci kategorisine
girmemektedir bu sebeple onlara mülteci statüsü verilmesi de mümkün değildir.
b. Şartlı Mülteci
Avrupa ülkeleri dışında meydana gelen olaylar sebebiyle; ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir
toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncelerinden dolayı zulme uğrayacağından haklı
sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından
yararlanamayan, ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancıya veya bu tür
olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz
konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen vatansız kişiye statü belirleme işlemleri sonrasında şartlı
mülteci statüsü verilir. YUKK madde 62'ye göre ‘Avrupa ülkeleri dışında meydana gelen olaylar
sebebiyle; ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncelerinden dolayı
zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu
ülkenin korumasından yararlanamayan, ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen
yabancıya veya bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya
dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen vatansız kişidir. Söz konusu
maddeye göre şartlı mültecilerin üçüncü bir ülkeye yerleştirilinceye kadar Türkiye’de kalmasına izin
verilmektedir.
c. İkincil Koruma
YUKK MADDE 63 (1) Mülteci veya şartlı mülteci olarak nitelendirilemeyen, ancak menşe ülkesine veya
ikamet ülkesine geri gönderildiği takdirde;
a) Ölüm cezasına mahkûm olacak veya ölüm cezası infaz edilecek,
b) İşkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacak,
c) Uluslararası veya ülke genelindeki silahlı çatışma durumlarında, ayrım gözetmeyen şiddet
hareketleri nedeniyle şahsına yönelik ciddi tehditle karşılaşacak,
olması nedeniyle menşe ülkesinin veya ikamet ülkesinin korumasından yararlanamayan veya söz
konusu tehdit nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancı ya da vatansız kişiye, statü belirleme
işlemleri sonrasında ikincil koruma statüsü verilir.
Bu koruma türünde statü belirlenirken bireyin sınır dışı edilmesi durumunda kötü muamele ile
karşılaşacak olması hali dikkate alınır.
d. Geçici Koruma
Kitlesel akın durumlarında sağlanacak Geçici koruma sistemi, YUKK ile kanuni dayanak kazanmıştır.
YUKK MADDE 91 – (1) Ülkesinden ayrılmaya zorlanmış, ayrıldığı ülkeye geri dönemeyen, acil ve geçici
koruma bulmak amacıyla kitlesel olarak sınırlarımıza gelen veya sınırlarımızı geçen yabancılara geçici
koruma sağlanabilir.
(2) Bu kişilerin Türkiye’ye kabulü, Türkiye’de kalışı, hak ve yükümlülükleri, Türkiye’den
çıkışlarında yapılacak işlemler, kitlesel hareketlere karşı alınacak tedbirlerle ulusal ve uluslararası
kurum ve kuruluşlar arasındaki iş birliği ve koordinasyon, merkez ve taşrada görev alacak kurum ve
kuruluşların görev ve yetkilerinin belirlenmesi, Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılacak yönetmelikle
düzenlenir.
2011-2019 yılları arasında Türkiye’ye gelerek Geçici Koruma kaydını yaptıran Suriyeli Sığınmacıların
cinsiyet dağılımına yönelik veriler incelendiğinde, Suriyeli sığınmacıların yarısından fazlasını
(1.978.313 kişi) erkeklerin oluşturduğu, geriye kalanını da (1.668.576 kişi) kadınların oluşturduğu
ortaya çıkmaktadır. 2014-2019 yılları arasında Türkiye’ye gelerek Geçici Koruma kaydını yaptıran
Suriyeli Sığınmacıların yasal olarak Yerleştirildikleri üçüncü ülkeler sırası ile Amerika Birleşik Devletleri
(ABD) 3.913 kişi, İngiltere 1.948 kişi, Kanada 6717 kişi, Norveç 1926 kişi olduğu, diğer ülkeler ile
birlikte bu rakamın toplamda 15.046 kişi olduğu ortaya çıkmaktadır.
Av. Zeynep PAŞAHAN
